Jednym z zagrożeń podatkowych, które czyha na przedsiębiorców jest pusta faktura. Konsekwencją wystawienia takiego dokumentu może być wysoka grzywna, a nawet kara pozbawienia wolności. Sprawdź, co na ten temat mówią przepisy.
Spis treści:
- Definicja pustej faktury
- Przyczyny wystawiania pustych faktur
- Konsekwencje prawne i finansowe pustej faktury
- Jak uniknąć konsekwencji wystawienia pustej faktury?
- FAQ – najczęściej zadawane pytania dotyczące pustych faktur
Najważniejsze informacje:
- Pusta faktura to inaczej faktura fikcyjna, czyli dokument, który nie odzwierciedla stanu faktycznego.
- Wystawienie pustej faktury nie zawsze jest celowym działaniem, służącym osiągnięciu korzyści finansowych. Czasem może być konsekwencją błędu podatnika.
- Za wystawianie pustych faktur grożą konsekwencje prawne, jak i odpowiedzialność skarbowa.
- Jeżeli omyłkowo wystawiłeś pustą fakturą, sposobem na uniknięcie konsekwencji jej wystawienia będzie anulowanie faktury lub jej korekta do zera.
Definicja pustej faktury
Przepisy nie podają wprost czym jest pusta faktura. Co to jest za dokument można wywnioskować na podstawie orzecznictwa sądowego oraz interpretacji wydanych przez organy podatkowe. Na tej podstawie można ustalić cechy charakterystyczne pustej faktury.
Puste faktury są to dokumenty, które nie odzwierciedlają stanu faktycznego, dlatego czasami nazywane są również fakturami fikcyjnymi. Ich cechą charakterystyczną jest to, że zostały wprowadzone do obiegu, chociaż dostawa towarów lub świadczenie usług opisane na takiej fakturze nigdy nie miały miejsca.
Faktura pusta może też wiązać się z pojęciem firmanctwa. Jest to sposób na uchylenie się od obowiązków podatkowych przez posługiwanie się cudzymi danymi. Może to obejmować zarówno nazwisko, jak i firmę. Firmant to podmiot, który posługuje się cudzymi danymi do zatajenia faktu prowadzenia własnej działalności lub zatajenia rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności. Firmujący to podmiot, którego danych używa firmant.
Chociaż w przypadku firmanctwa dochodzi do dostawy towarów czy świadczenia usług, to jednak wystawione przez firmanta dokumenty sprzedaży mieszczą się w definicji pustych faktur. Jest tak dlatego, że istnieje rozbieżność między sprzedawcą (firmującym) wykazanym na fakturze a podmiotem (firmantem), który faktycznie wykonał usługę lub dostarczył towar.
Przyczyny wystawiania pustych faktur
Wystawienie pustej faktury nie zawsze musi być działaniem umyślnym. Taka faktura może być wystawiona również w przypadku nieświadomego błędu lub wątpliwości wystawiającego, co do zaistnienia obowiązku podatkowego. Jednak nawet przy działaniu nieumyślnym wystąpi obowiązek zapłaty VAT wynikającego z faktury w przypadku braku dostawy towaru lub świadczenia usługi wykazanej na fakturze.
Wystawienie faktury na długo przed dostawą towarów lub świadczeniem usług również może być zakwalifikowane jako pusta faktura. Jednak można też spotkać się ze stanowiskiem sądów, że nie jest to faktura pusta. Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, rozpoznając skargę na interpretację indywidualną (sygnatura akt I SA/Po 410/20).
Pusta faktura może być też wynikiem pomyłki przy wybieraniu nazwy kontrahenta. Jeśli usługa lub towar był dostarczony do kontrahenta A, natomiast faktura przez pomyłkę została wystawiona na kontrahenta B, to taki dokument będzie pustą fakturą. Na szczęście istnieje rozwiązanie takiego problemu, a jest nim korekta pustej faktury.
Co ważne, konsekwencje wystawienia pustej faktury dotykają też jej odbiorcy. Przedsiębiorca, który otrzymał taki dokument nie może odliczyć sobie podatku VAT, który został tam wykazany. Nie ma przy tym znaczenia czy błąd związany z pustą fakturą powstał przez przypadek, czy był efektem celowego działania. Tak samo bez znaczenia jest to czy odbiorca wiedział, że jest to pusta faktura. Co to jest za dokument często może okazać się dopiero po fakcie. Dlatego warto zapoznać się z konsekwencjami finansowymi i prawnymi dotyczącymi pustych faktur.
Konsekwencje prawne i finansowe pustej faktury
Konsekwencje wystawienia pustej faktury są opisane w zarówno w Kodeksie karnym, jak i w Kodeksie karnym skarbowym.
Jednym z następstw, jakie niesie za sobą faktura VAT pusta jest obowiązek zapłaty podatku VAT przez podmiot, który wystawił taką fakturę. Wynika to z przepisu zawartego w art. 108 ust. 1 ustawy o VAT.
Zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym za wadliwe wystawienie faktury może grozić kara grzywny w wysokości do 180 stawek dziennych. Mówi o tym art. 62 kks. Z kolei, za posługiwanie się fikcyjną fakturą lub wystawienie takiej faktury sąd może wymierzyć karę w wysokości nawet do 720 stawek dziennych lub karę roku pozbawienia wolności. Możliwe jest też nałożenie obu tych kar jednocześnie.
Za wystawianie pustych faktur grozi też odpowiedzialność karna z art. 271 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem osoba, która jest uprawniona do wystawienia dokumentu i poświadcza w nim nieprawdę może zostać pozbawiona wolności na okres od 3 miesięcy do 5 lat.
To niejedyna możliwa kara za wystawianie pustych faktur. W grę wchodzi jeszcze art. 271a Kodeksu karnego, który penalizuje fałszerstwo intelektualne faktur. Taki czyn jest związany z poświadczaniem nieprawdy przy wystawianiu faktur co do okoliczności faktycznych, które mogą mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnych lub zwrotów należności o charakterze podatkowym. Karze podlega również używanie takich faktur. Grozi za to kara pozbawienia wolności na okres od pół roku aż do 8 lat.
Natomiast jeśli sprawa dotyczy faktur, których wartość przekracza:
- 5 mln zł, to długość kary pozbawienia wolności, którą może wymierzyć sąd, zaczyna się od 3 lat, a kończy na 20 latach
- 10 mln zł na mocy art. 277a Kodeksu karnego kara pozbawienia wolności może wynosić nawet 25 lat.
Warto przy tym zauważyć, że przepisy mówią o wartości faktur, a nie o kwotach potencjalnego lub realnego uszczuplenia podatkowego.
Jak uniknąć konsekwencji wystawienia pustej faktury?
Jak wspomnieliśmy wyżej, faktura VAT pusta może być efektem pomyłki lub niedopatrzenia podatnika, a nie celowego działania i próby wyłudzenia podatku. Jeśli urząd skarbowy nie znalazł jeszcze tego uchybienia i nie podjął działań wobec wystawcy pustej faktury, to można uniknąć konsekwencji za wystawienie takiego dokumentu.
Pierwszym sposobem jest anulowanie faktury. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy taki dokument nie trafił do obrotu prawnego, czyli nie został przekazany do nabywcy. W takim wypadku, żeby zachować ciągłość numeracji faktur, należy wydrukować egzemplarz takiej faktury, przekreślić oraz umieścić adnotację o anulowaniu wraz z datą takiego zdarzenia. Wystarczy odręczny zapis o anulowaniu wraz z podpisem podatnika.
Natomiast jeśli faktura trafiła już do odbiorcy, czy to w formie papierowej, czy elektronicznej, to anulowanie jej jest niemożliwe. W takim przypadku pozostaje sposób numer 2, czyli korekta faktury do zera. W tym celu należy wystawić fakturę korygującą, która będzie zerowała pustą fakturę.
Co prawda, taki sposób postępowania nie wynika wprost z ustawy o VAT. W tym akcie prawnym nie ma przepisów o zasadach korygowania faktur, które nie odzwierciedlają rzeczywistych transakcji. Jednak nie ma stanowiska, które zabraniałoby działania w taki sposób. Dlatego można tu zastosować ogólne zasady korygowania dokumentów, które odnoszą się do wszystkich faktur VAT.
Rozwiązaniem, które znacznie ułatwi wystawianie faktur, zarówno tych zwykłych, jak i korygujących, jest skorzystanie z modułu Finanse i Księgowość. Stanowi on część systemu enova365, co daje pewność, że moduł ten jest zawsze w zgodzie z obowiązującymi przepisami.
Warto wspomnieć też o drugiej stronie transakcji. Jeśli przedsiębiorca otrzyma pustą fakturę i odliczy VAT od takiej transakcji, to powinien skorygować swój błąd. Jest to możliwe poprzez dokonanie na minus zapisów w rejestrze VAT za okres, w którym odliczył podatek z pustej faktury. Następnie musi przygotować i wysłać korektę pliku JPK_V7 za okres, w którym wykazał pustą fakturę. Wszystkie te czynności również można bez problemu wykonać przy użyciu modułu Finanse i Księgowość. Po dokonaniu korekty niezbędne jest także opłacenie różnicy w należnym podatku VAT razem z odsetkami.
FAQ – najczęściej zadawane pytania dotyczące pustych faktur
Co to jest pusta faktura?
Jest to faktura, która została wprowadzona do obiegu, ale nie odzwierciedla stanu faktycznego, bo dostawa towaru lub świadczenie usługi wykazane na takiej fakturze w rzeczywistości nie miały miejsca.
Gdzie zgłosić pustą fakturę?
Jeśli otrzymałeś pustą fakturę to koniecznie skontaktuj się z jej wystawcą. Pamiętaj, że od takiego dokumentu nie możesz odliczyć podatku VAT. Może okazać się, że faktura pusta to wynik zwykłej pomyłki. W tym wypadku najlepszym wyjściem będzie korekta pustej faktury.
Co grozi za puste faktury?
Za wystawianie pustych faktur grozi zarówno odpowiedzialność skarbowa, jak i karna. Wiąże się to z obowiązkiem zapłaty uszczuplonego podatku, a dodatkowo sąd może wymierzyć karę grzywny oraz karę pozbawienia wolności.
Jaka jest kara za umyślne przyjmowanie lub akceptowanie tzw. pustych lub nierzetelnych faktur?
Pierwszą z kar jest brak możliwości odliczenia podatku VAT wykazanego na pustej fakturze. Jednak przedsiębiorca umyślnie akceptujący puste faktury naraża się na odpowiedzialność karną z art. 271a i 277a Kodeksu karnego. Maksymalna kara, jaka za to grozi, to aż 25 lat pozbawienia wolności.
Puste faktury – wnioski
Każdy przedsiębiorca powinien dbać o to, żeby zarówno wystawiane, jak i przyjmowane faktury odzwierciedlały stan faktyczny. Pozwoli to uniknąć ewentualnej odpowiedzialności za puste faktury i da możliwość rzetelnego prowadzenia księgowości. Narzędziem, które w tym pomoże jest moduł Finanse i Księgowość dostępny w systemie enova365. Jest on zawsze zgodny z obowiązującymi przepisami. Już teraz możesz przetestować bezpłatne demo systemu enova365 lub umówić się na prezentację, podczas której ekspert odpowie na Twoje pytania.
