Fundacja rodzinna to nowa instytucja w polskim systemie prawnym, wprowadzona ustawą z dnia 23 stycznia 2023 r. Jej celem jest ochrona majątku rodzinnego i jego przekazywanie kolejnym pokoleniom. Sprawdź, na czym polega fundacja rodzinna, jak ją założyć i jakie korzyści za sobą niesie.
Spis treści:
- Fundacja rodzinna – co to jest?
- Ustawa o fundacjach rodzinnych – założenia
- Cele i korzyści z utworzenia fundacji rodzinnej
- Fundacja rodzinna a podatki – co warto wiedzieć?
- Jak założyć fundację rodzinną? Przewodnik krok po kroku
- Fundacja rodzinna jako narzędzie planowania majątkowego
Najważniejsze informacje
- Celem polskiej fundacji rodzinnej jest ochrona majątku przedsiębiorstwa i zarządzanie nim zgodnie z wolą fundatora.
- Dzięki instytucji fundacji można dokładnie zaplanować przekazanie majątku kolejnym pokoleniom, uniknąć rozdrobnienia udziałów i rodzinnych konfliktów, a także zapewnić ciągłość zarządzania.
- Majątek fundacji rodzinnej nie podlega regułom dziedziczenia.
- Beneficjenci fundacji rodzinnej nie są udziałowcami jej majątku, ale mają prawo do wypłat fundacji, których wysokość ustala fundator.
- Prowadzenie fundacji rodzinnej niesie wiele korzyści podatkowych. Obowiązek podatkowy PIT następuje dopiero w momencie wypłaty świadczenia dla beneficjenta lub zwrotu mienia po likwidacji fundacji, a stawka opodatkowania CIT wynosi obecnie 15%.
Fundacja rodzinna – co to jest?
Fundacja rodzinna to nowa instytucja w polskim systemie prawnym, wprowadzona ustawą z dnia 23 stycznia 2023 roku o fundacjach rodzinnych. Jej wprowadzenie wynika z braku pełnych możliwości ochrony przedsiębiorstwa rodzinnego i utrzymania jego wartości w dotychczas dostępnych formach prowadzenia działalności w Polsce.
Celem polskiej fundacji rodzinnej jest ochrona majątku przedsiębiorstwa i zarządzanie nim zgodnie z wolą fundatora. Fundacja może zarządzać swoim majątkiem i udzielać wsparcia beneficjentom, wskazanym przez fundatora, minimalizując ryzyko nieudanej sukcesji. Oprócz tego może wspierać osoby fizyczne i organizacje pożytku publicznego zgodnie z wolą fundatora.
Ustawa o fundacjach rodzinnych – założenia
Istnienie oraz funkcjonowanie fundacji rodzinnych reguluje szczegółowo ustawa z dnia 23 stycznia 2023 roku o fundacjach rodzinnych.
Zgodnie z jej brzmieniem, majątek fundacji rodzinnej nie podlega regułom dziedziczenia. Po śmierci fundatora należy on do fundacji. To fundacja rodzinna będzie właścicielem aktywów majątkowych (np. nieruchomości, udziałów w spółkach czy papierów wartościowych).
Beneficjenci i fundator fundacji rodzinnej
Beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być osoby fizyczne lub organizacje pozarządowe działające na rzecz dobra publicznego. Beneficjenci nie są udziałowcami jej majątku, ale mają prawo do wypłat fundacji. Wysokość takich wypłat ustala fundator.
Fundator ma możliwość ustalenia konkretnych warunków, które muszą zostać spełnione przez beneficjentów, aby otrzymać wypłaty. W tym aspekcie prawo nie nakłada żadnych ograniczeń.
Fundacja rodzinna ponosi odpowiedzialność, w tym alimentacyjną, za zobowiązania fundatora powstałe przed jej ustanowieniem (odpowiedzialność solidarna), a także za zobowiązania alimentacyjne powstałe po ustanowieniu, jeśli egzekucja z majątku fundatora jest bezskuteczna (odpowiedzialność subsydiarna).
Fundacja rodzinna a działalność gospodarcza
Ustawa zakazuje fundacji rodzinnej prowadzenia działalności gospodarczej, aby ograniczyć związane z nią ryzyko i chronić majątek fundacji. Wyjątkiem są konkretne działania, takie jak zbywanie mienia, wynajem lub dzierżawa własności, uczestnictwo w spółkach handlowych, nabywanie papierów wartościowych, udzielanie pożyczek, oraz obroty zagranicznymi środkami płatniczymi. Fundacja rodzinna może prowadzić działalność społeczną czy charytatywną.
Fundacja rodzinna a spółki
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 fundacja rodzinna ma prawo przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach.
Fundacja rodzinna a zachowek
Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza zmiany w przepisach dotyczących zachowku, czyli uprawnienia krewnych do żądania określonej kwoty z majątku spadkowego. Nowe przepisy pozwalają m.in. na zrzeczenie się zachowku, jego rozłożenie na raty, odroczenie terminu płatności oraz obniżenie wysokości. Świadczenia od fundacji rodzinnej zmniejszą wartość zachowku.
Cele i korzyści z utworzenia fundacji rodzinnej
Głównym celem utworzenia fundacji rodzinnej jest ochrona i skuteczne zarządzanie majątkiem rodzinnym. Dzięki instytucji fundacji można dokładnie zaplanować przekazanie majątku kolejnym pokoleniom, uniknąć rozdrobnienia udziałów i rodzinnych konfliktów, a także zapewnić ciągłość zarządzania. Ogranicza ona ryzyko związane z dziedziczeniem udziałów w majątku przed spadkodawców, którzy nie są przygotowani do zarządzania firmą.
Fundacja rodzinna może jednocześnie zapewnić najbliższej rodzinie fundatora odpowiednie środki finansowe, których wypłacenie może być zależne od spełnienia przez beneficjentów określonych warunków.
Fundacja rodzinna a podatki – co warto wiedzieć?
Prowadzenie fundacji rodzinnej niesie wiele korzyści podatkowych. Przede wszystkim, wprowadzenie majątku do fundacji, zarówno przez fundatora, jak i inne osoby, nie generuje obowiązku podatkowego. Bez znaczenia jest, czy to wkład pieniężny, czy też niepieniężny.
Wprowadzenie akcji spółki jest również neutralne podatkowo, traktowane jako darowizna, niegenerująca przychodu dla fundatora, ani podatku od spadków i darowizn dla fundacji. Podobnie, sprzedaż akcji przez fundację nie wywołuje obowiązku zapłaty podatku. Wartość wprowadzanego majątku musi być jednak ewidencjonowana, między innymi ze względu na wymóg sporządzania sprawozdań finansowych.
Zasadniczo, świadczenia otrzymywane przez beneficjentów fundacji będą opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Jednakże istnieje wyjątek dla fundatora i jego najbliższej rodziny. Fundator oraz jego najbliższa rodzina będą zwolnieni z podatku PIT od otrzymanych świadczeń lub mienia, które zostanie im przekazane po rozwiązaniu fundacji rodzinnej. Krąg osób korzystających ze zwolnienia jest szeroki, obejmuje: małżonków, zstępnych, wstępnych, pasierbów, zięciów i synowe, rodzeństwo, ojczyma, macochę oraz teściów fundatora.
Istotną korzyścią podatkową jest również to, że opodatkowanie następuje dopiero w momencie wypłaty świadczenia dla beneficjenta lub zwrotu mienia po likwidacji fundacji, a stawka opodatkowania CIT wynosi 15%. Dodatkowo, wypłaty z fundacji rodzinnej nie podlegają daninie solidarnościowej, składkom zdrowotnym i ubezpieczeniowym.
Ustawa określa kilka przypadków, w których fundacja będzie zobowiązana do zapłacenia podatku od osób prawnych (CIT). Te sytuacje obejmują:
- Opodatkowanie w wysokości 15% CIT w przypadku wypłaty świadczeń dla beneficjentów lub fundatora.
- Stawka podatku CIT w wysokości 25% w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej wykraczającej poza dozwolony zakres.
- Opodatkowanie w wysokości 15% CIT w przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej.
- Podatek od przychodów z nieruchomości o wartości przekraczającej 10 mln zł, wynoszący 0,42% rocznie.
Jak założyć fundację rodzinną? Przewodnik krok po kroku
Aby założyć fundację rodzinną, należy dopełnić następujących formalności:
- Oświadczenie: fundator składa oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej zawarte w akcie założycielskim lub testamencie, a forma tego aktu notarialnego jest obligatoryjna. Powstanie fundacji rodzinnej w organizacji zachodzi w momencie sporządzenia aktu założycielskiego lub otwarcia testamentu.
- Statut: trzeba ustalić i opracować statut fundacji rodzinnej, również w formie aktu notarialnego.
- Organy: należy ustanowić organy fundacji rodzinnej, zgodnie z wymogami ustawy lub statutu.
- Wpłata przez fundatora funduszu założycielskiego – jego wartość musi wynosić co najmniej 100 tysięcy złotych i przeznaczony jest na realizację celów fundacji.
- Dokonanie wpisu do rejestru fundacji rodzinnych, co obejmuje zgłoszenie do sądu w terminie 6 miesięcy od sporządzenia aktu założycielskiego lub ogłoszenia testamentu.
Warto podkreślić, że każdy z wymienionych kroków wymaga aktu notarialnego, a cały proces musi być zgodny z obowiązującymi przepisami prawnymi dotyczącymi fundacji rodzinnych.
Fundacja rodzinna jako narzędzie planowania majątkowego
Fundacja rodzinna stanowi skuteczne narzędzie ochrony i zarządzania majątkiem rodzinnym. Jej założenie wiąże się z licznymi korzyściami podatkowymi, ale także wymaga starannego przemyślenia i przestrzegania przepisów prawa dotyczących jej zakładania i działania.
W rozliczeniu podatków fundacji rodzinnej pomoże Ci moduł Księgowość i Finanse enova365. enova365 najszybciej na rynku wprowadza wszelkie aktualizacje prawne, także prawa podatkowego. Żeby dowiedzieć się, jakie korzyści zyska Twoja organizacja dzięki korzystaniu z programu enova365, już dziś umów się na prezentację. Możesz także bezpłatnie przetestować demo systemu przez 14 dni.
Bibliografia:
Ustawa o z dnia 23 stycznia 2023 roku o fundacjach rodzinnych
Clifford Chance, Fundacja rodzinna – nowe narzędzi sukcesyjne w polskim prawie, https://www.cliffordchance.com/content/dam/cliffordchance/briefings/2023/05/CB-fundacje%20epol.pdf (dostęp: 20.03.2024 r.)
