Spis treści:
- Majątek firmy − co to jest i kogo dotyczy?
- Księga Inwentarzowa – co to jest?
- Jak powinna wyglądać Księga Inwentarzowa?
- Księga Inwentarzowa – jak prowadzić?
- Majątek firmy trwały i obrotowy − miej go pod kontrolą!
Majątek firmy − co to jest i kogo dotyczy?
Co to jest majątek przedsiębiorstwa? Zanim przejdziemy do dokładnego rozstrzygnięcia kwestii aktywów i pasywów danej jednostki, warto przypomnieć, czym jest przedsiębiorstwo. Zgodnie z art. 551 Kodeksu Cywilnego (Dz. U. z 2022 poz. 1360):
“Art. 551.
Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:
1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);
2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;
3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;
4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;
5) koncesje, licencje i zezwolenia;
6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;
7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;
8) tajemnice przedsiębiorstwa;
9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej”.
Już sama definicja kodeksowa wskazuje na pewne składniki majątkowe przedsiębiorstwa. Warto jednak zwrócić uwagę, że przepis ten tworzy katalog otwarty.
Majątek przedsiębiorstwa i jego podział wygląda następująco. Co do zasady aktywa firmy dzieli się na majątek trwały i obrotowy. Warto też odnieść się do samej definicji legalnej aktywów, która znajduje się w Ustawie o rachunkowości z 29 września 1994 roku (Dz. U. z 2022 r. poz. 1488), art. 3. ust. 1. pkt 12:
“12) aktywach – rozumie się przez to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych;”
Prowadząc przedsiębiorstwo, warto dokładnie zapoznać się z przepisami tej ustawy. To ona reguluje większość aspektów dotyczących majątku firmy i jej składników.
Kryterium podziału aktywów firmy to czas, w jakim aktywa można przekształcić w środki pieniężne. Aktywa trwałe charakteryzują się tym, że przedsiębiorstwo wykorzystuje je przez długi czas (powyżej 12 miesięcy). Te składniki majątkowe mają najczęściej wysoką wartość i niski stopień płynności. Zupełnie inaczej niż majątek obrotowy firmy, do których zalicza się przede wszystkim składniki majątkowe pochodzące z bieżącej działalności gospodarczej, np. środki finansowe ze sprzedaży.
Można powiedzieć więc, że do aktywów trwałych przedsiębiorstwa zalicza się:
- wartości niematerialne i prawa – np. prawa autorskie, patenty, programy komputerowe, wartości firmy, know-how;
- rzeczowy majątek trwały, czyli nieruchomości, maszyny, urządzenia, pojazdy, inwentarz żywy, a także ulepszenia w obcych środkach trwałych (wyposażenie wynajmowanego budynku), w zakres ten wchodzą także niskocenne składniki majątku;
- należności długoterminowe − to należności inne niż dostawy towarów lub usług wymagane w okresie dłuższym niż 12 miesięcy;
- inwestycje długoterminowe − to aktywa, które mają zapewnić firmie zysk w czasie dłuższym niż 12 miesięcy;
- długoterminowe rozliczenia międzyokresowe − przyporządkowuje się je do konkretnych okresów sprawozdawczych, ale co do zasady ich spłacenie zajmie więcej niż 12 miesięcy.
Drugą odnogą majątku firmy są aktywa obrotowe. Powinny one przynosić korzyść i być wykorzystane w czasie krótszym niż 12 miesięcy. Do tej kategorii zalicza się przede wszystkim takie składniki majątku jak:
- rzeczowe składniki majątku, np. towary, gotowe produkty, materiały do produkcji, a więc wszystkie składniki majątku, które wykorzystywane są w codziennym obrocie;
- należności krótkoterminowe − a contrario do należności długoterminowych,
- inwestycje krótkoterminowe − a contrario do inwestycji długoterminowych,
- krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Warto wspomnieć także o aktywach finansowych firmy. Na te składają się przede wszystkim środki pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inną jednostkę, prawa wynikające z kontraktu do otrzymania należności pieniężnej. Aktywa finansowe także podzielić można na krótko- i długoterminowe. Do tych pierwszych zalicza się np. środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych firmy lub wpływy do kasy firmy.
Mówiąc o majątku firmy, nie sposób pominąć jeszcze jednej kwestii − pasywów. Pasywami nazywa się przede wszystkim źródła finansowania, które powinny być równe aktywom firmy. Do źródeł finansowania zalicza się przede wszystkim kapitał własny i kapitał obcy.
Kapitał własny przedsiębiorstwa to składniki majątku, które gromadzone są przez właścicieli przedsiębiorstwa. Podzielić go można na kapitał podstawowy i rezerwowy. Kapitał obcy to głównie zobowiązania. Co do zasady obraca nim przedsiębiorstwo, jednak w rzeczywistości należy on do kogoś innego, nie do przedsiębiorstwa.
Księga inwentarzowa − co to jest?
Księga inwentarzowa to spis wszystkich środków trwałych majątku przedsiębiorstwa. Częściej określana jest jako ewidencja środków trwałych. Każda firma zobowiązana do prowadzenia księgi przychodów i rozchodów, która wykorzystuje środki trwałe, powinna prowadzić również księgę inwentarzową. O obowiązku prowadzenia ewidencji środków trwałych mówi rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 roku. Par. 5 tego rozporządzenia wymienia, że:
„§ 5. Osoby fizyczne, przedsiębiorstwa w spadku, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, o których mowa w § 2 ust. 1, obowiązane do prowadzenia księgi, zwane dalej „podatnikami”, prowadzą ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zgodnie z art. 22n ust. 2–6 ustawy o podatku dochodowym”.
Księga inwentarzowa, a właściwie inwentarz, czyli wykaz składników pasywów i aktywów to część ksiąg rachunkowych (art. 13. ust. 1 Ustawy o rachunkowości).
Jak powinna wyglądać księga inwentarzowa?
Wiesz już, czym jest księga inwentarzowa. Jak wypełnić ją poprawnie? To określa w szczególności ustawa o Podatku dochodowym z dnia 21 lipca 1996 roku (Dz. U. 2021 r. poz. 1128).
„Art. 22n (…)
2. Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów są obowiązani do prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, zawierającej, z zastrzeżeniem ust. 3, co najmniej:
1) liczbę porządkową;
2) datę nabycia;
3) datę przyjęcia do używania;
4) określenie dokumentu stwierdzającego nabycie;
5) określenie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej;
6) symbol Klasyfikacji Środków Trwałych;
7) wartość początkową;
8) stawkę amortyzacyjną;
9) kwotę odpisu amortyzacyjnego za dany rok podatkowy i narastająco za okres dokonywania tych odpisów, w tym także, gdy składnik majątku był kiedykolwiek wprowadzony do ewidencji (wykazu), a następnie z niej wykreślony i ponownie wprowadzony;
10) zaktualizowaną wartość początkową;
11) zaktualizowaną kwotę odpisów amortyzacyjnych;
12) wartość ulepszenia zwiększającą wartość początkową;
13) datę likwidacji oraz jej przyczynę albo datę zbycia”.
Warto zaznaczyć, że ewidencji nie podlegają (zgodnie z art. 22n. ust 3 niniejszej ustawy):
„3. Nie podlegają objęciu ewidencją:
1) budynki mieszkalne, lokale mieszkalne stanowiące odrębną nieruchomość, grunty lub prawo użytkowania wieczystego gruntu, związane z tym budynkiem lub lokalem, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej;
2) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, którego wartość początkową ustala się zgodnie z art. 22g ust. 10.”
Wszystkie środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne należy wpisać do ewidencji najpóźniej w miesiącu, w którym zaczęły być one użytkowane. Prowadzenie księgi inwentarzowej jest niezbędne dla właściwej amortyzacji.
Księga inwentarzowa − jak prowadzić?
Współcześnie księgi inwentarzowe prowadzi się głównie przy pomocy specjalistycznego oprogramowania. Zautomatyzowanie prowadzenia księgi inwentarzowej wiele ułatwia i daje jasny wgląd w stan majątku trwałego firmy.
Moduł Księga Inwentarzowa enova365 pozwala na rejestrację wszystkich środków trwałych i wartości niematerialnych oraz prawnych. System umożliwia przede wszystkim:
- prowadzenie kartotek dla poszczególnych pozycji,
- wprowadzanie zmian do historii środków,
- przypisywanie Klasyfikacji Środków Trwałych,
- i wiele innych.
Co więcej, system umożliwia określenie amortyzacji bilansowej i podatkowej. Każdy dokument utworzony w systemie jest gotowy do zaksięgowania.
Majątek firmy trwały i obrotowy − miej go pod kontrolą!
Majątek przedsiębiorstwa co do zasady podzielić można na trwały i obrotowy. Przedsiębiorcy, którzy prowadzą księgi rachunkowe, zobowiązani są do prowadzenia ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, co popularnie określane jest jako księga inwentarzowa. Jak prowadzić tę ewidencję? Przede wszystkim na bieżąco! Pomoże Ci w tym system komputerowy, który zautomatyzuje rachunkowość w prowadzonej firmie. Zajrzyj do modułu Księga Inwentarzowa Enova365, który w czytelny i przejrzysty sposób przeprowadzi Cię przez proces tworzenia lub uzupełniania inwentarza środków trwałych.
