Kapitał rezerwowy to jeden z elementów kapitału własnego firmy, który odgrywa ważną rolę w zapewnianiu jego stabilności finansowej. Jest to fundusz specjalny, przeznaczony na określone cele zgodnie z przepisami lub statutem przedsiębiorstwa.
Spis treści:
- Kapitał rezerwowy – co to jest i kogo obowiązuje?
- Kapitał rezerwowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
- Kapitał rezerwowy w spółce akcyjnej
- Kapitał rezerwowy w spółce komandytowej
- Kapitał zapasowy a kapitał rezerwowy: definicje i różnice
Najważniejsze informacje:
- Kapitał rezerwowy jest tworzony w ściśle określonym celu – zazwyczaj jest nim pokrycie szczególnych strat albo nieprzewidzianych wydatków.
- W spółkach z o.o. tworzenie kapitałów rezerwowych ma charakter dobrowolny i zależy od woli wspólników. Tworzenie kapitału rezerwowego nie jest obowiązkowe także w spółce komandytowej.
- Utworzenie funduszu rezerwowego jest dobrowolne także w spółkach akcyjnych. Spółki akcyjne mają obowiązek tworzenia kapitałów rezerwowych tylko w wypadku obniżenia kapitału zakładowego i w celu nabycia akcji własnych.
Kapitał rezerwowy – co to jest i kogo obowiązuje?
Kapitał rezerwowy tworzy się zwykle z części zysków netto przedsiębiorstwa, które są na to przeznaczone przez zarząd firmy lub na mocy uchwały wspólników. Głównym celem kapitału rezerwowego jest zabezpieczenie przedsiębiorstwa przed przyszłymi stratami finansowymi oraz zapewnienie środków na nieprzewidziane wydatki lub inwestycje. Fundusz ten może być również wykorzystany do pokrycia strat, które nie mogą być opłacone z innych źródeł.
Obowiązek tworzenia kapitału rezerwowego może dotyczyć różnych typów przedsiębiorstw w zależności od formy prawnej:
- spółki akcyjne są zobowiązane prawnie do tworzenia tzw. kapitału zapasowego; obowiązek utworzenia kapitałów rezerwowych mają tylko w wypadku obniżenia kapitału zakładowego i w celu nabycia akcji własnych,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą tworzyć kapitał (fundusz) rezerwowy na podstawie postanowień umowy spółki lub decyzji wspólników,
- spółki komandytowe i inne formy spółek mogą również tworzyć kapitał rezerwowy, jednak nie jest to zazwyczaj regulowane tak rygorystycznie przez prawo, a zależy głównie od wewnętrznych ustaleń wspólników.
Czytaj także: Zmiana umowy spółki a opodatkowanie – wszystko co musisz wiedzieć!
Kapitał rezerwowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Kapitał rezerwowy w spółce z o.o. pełni kilka ważnych funkcji. Reguluje go Kodeks spółek handlowych, a szczególnie jego art. 177, 178 i 178. Kapitał rezerwowy służy określonym celom organizacji i można go przeznaczyć m.in. na:
- pokrycie strat, które nie mogą być pokryte z innych źródeł,
- finansowanie podejmowanych przez firmę inwestycji,
- wypłatę dywidend w sytuacji, gdy nie ma wystarczających zysków,
- umorzenie własnych udziałów spółki.
Zasady tworzenia kapitału rezerwowego są określone w umowie spółki, ale również mogą wynikać bezpośrednio z przytoczonej wcześniej ustawy. Można go utworzyć m.in.: z zysków netto spółki (na podstawie uchwały wspólników), z nadwyżki powstałej przy emisji udziałów powyżej ich wartości nominalnej (tzw. agio) lub z innych źródeł określonych w umowie spółki.
Kodeks spółek handlowych wymaga, aby spółki z o.o. tworzyły kapitał rezerwowy w określonych sytuacjach – na przykład, gdy umowa spółki przewiduje obowiązek jego tworzenia lub gdy zdecyduje o tym zgromadzenie wspólników. Kapitał ten musi być odpowiednio zaksięgowany na specjalnym koncie „Kapitał (fundusz) rezerwowy” w księgach rachunkowych spółki. Dysponowanie środkami z kapitału rezerwowego jest możliwe tylko w celach określonych w umowie spółki lub uchwałach wspólników. W przypadku likwidacji spółki środki z kapitału rezerwowego można wykorzystać do pokrycia ewentualnych strat.
Kapitał rezerwowy w spółce akcyjnej
Kapitał rezerwowy w spółce akcyjnej różni się w pewnych aspektach od tego w spółce z o.o. Różnice wynikają z odmiennych struktur oraz restrykcyjności regulacji prawnych. Jednakże w przypadku spółki akcyjnej znacznie ważniejszy (oraz wymagany z poziomu prawnego, o czym mówi art. 396 kodeksu spółek handlowych) jest kapitał zapasowy, który:
- tworzy się w wysokości co najmniej 8% zysku netto każdego roku, aż do osiągnięcia co najmniej 1/3 kapitału zakładowego,
- może być utworzony z nadwyżki powstałej przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej.
Jaka jest zatem rola kapitału rezerwowego w spółce akcyjnej? Ma on w tym przypadku na celu zapewnienie dodatkowej ochrony dla wierzycieli oraz stabilności finansowej spółki. Używa się go zarówno do pokrycia strat organizacji, jak i wypłaty dywidend w przypadku braku wystarczających zysków.
Spółki akcyjne powinny utworzyć kapitał rezerwowy w razie obniżenia kapitału zakładowego lub w celu nabycia akcji własnych. O pierwszej sytuacji mówi art. 457 § 2 Kodeksu Spółek Handlowych.
„W przypadku obniżenia kapitału zakładowego zgodnie z § 1 pkt 2 i 3 oraz w przypadku określonym w art. 360 obniżenia kapitału zakładowego w wyniku umorzenia akcji § 2, kwoty uzyskane z obniżenia kapitału zakładowego przelewa się na osobny kapitał rezerwowy; kapitał ten może być wykorzystany jedynie na pokrycie strat”.
O drugiej art. 362 § 2 pkt 3 Kodeksu Spółek Handlowych.
W spółce akcyjnej dysponowanie środkami z kapitału rezerwowego jest silnie regulowane. Możliwość ich wykorzystania musi być zatwierdzona przez zgromadzenie akcjonariuszy, co stanowi dodatkową ochronę ich interesów.
Kapitał rezerwowy w spółce akcyjnej ma też istotne znaczenie dla inwestorów, służąc jako wskaźnik stabilności i wiarygodności spółki, co wpływa na cenę jej akcji.
Kapitał rezerwowy w spółce komandytowej
Struktura i cele tego typu spółki sprawiają, że kapitał rezerwowy w spółce komandytowej funkcjonuje inaczej niż w spółkach opisanych wyżej. Spółka komandytowa charakteryzuje się obecnością co najmniej dwóch rodzajów wspólników: komplementariuszy, którzy są odpowiedzialni za zarządzanie spółką, oraz komandytariuszy, którzy odpowiadają za zobowiązania spółki komandytowej do wysokości wniesionego wkładu i zazwyczaj nie biorą czynnego udziału w zarządzaniu. Taka struktura wpływa na sposób gospodarowania kapitałem.
W spółce komandytowej posiadanie kapitału rezerwowego nie jest wymagane przepisami prawa. Jego utworzenie zależy od postanowień umowy spółki i jest zwykle decyzją wspólników, którzy mogą zdecydować się na jego utworzenie w celu zabezpieczenia potrzeb finansowych spółki.
Jeżeli spółka komandytowa decyduje się na utworzenie kapitału rezerwowego, główne cele takiego działania mogą obejmować m.in.:
- zabezpieczenie przed przyszłymi stratami,
- inwestycje w rozwój spółki,
- wypłaty dla wspólników,
- pokrycie nieprzewidzianych wydatków.
Cele te są podobne do celów posiadania kapitału rezerwowego w innych typach spółek, ale w spółce komandytowej są one bardziej elastyczne i zależne od indywidualnych ustaleń wspólników. Dysponowanie kapitałem rezerwowym również ustala się na podstawie umowy spółki. Oznacza to, że wspólnicy mogą dowolnie określić zasady korzystania z tych środków, o ile nie naruszają one przepisów prawa.
Kapitał zapasowy a kapitał rezerwowy: definicje i różnice
Choć mogłoby się wydawać, że są to tożsame pojęcia, kapitał/ fundusz rezerwowy i kapitał/ fundusz zapasowy to dwa rodzaje funduszy w strukturze kapitałowej przedsiębiorstw, które należą do kapitałów własnych, jednak odgrywają inne role i są tworzone dla różnych celów. Poniżej porównamy zasady ich tworzenia, cele oraz źródła finansowania.
- Cel tworzenia – kapitał rezerwowy jest tworzony głównie jako zabezpieczenie na wypadek strat lub innych przewidzianych potrzeb, takich jak inwestycje czy finansowanie działalności. Z kolei kapitał zapasowy tworzy się z dodatkowych środków uzyskanych z emisji akcji, co zwiększa zasoby finansowe spółki bez konieczności generowania zysków.
- Źródło finansowania – kapitał rezerwowy jest finansowany z zysków firmy, które są przeznaczone do tego funduszu na mocy uchwały wspólników lub na podstawie przepisów prawa. Kapitał zapasowy pochodzi z nadpłaty akcjonariuszy przy emisji akcji, czyli z kwot wpłaconych ponad wartość nominalną akcji.
- Regulacje prawne – kapitał rezerwowy ma często ściśle określone przez prawo lub umowę spółki zasady tworzenia i wykorzystywania. Natomiast kapitał zapasowy regulują przepisy dotyczące emisji akcji i zazwyczaj jest mniej restrykcyjnie regulowany w kontekście wykorzystania środków.
Podobnie jak inne składniki kapitału własnego kapitał zapasowy przy likwidacji spółki na dzień rozpoczęcia tego procesu łączy się w jeden kapitał podstawowy.
Kapitał rezerwowy to istotny element polityki finansowej spółki i warto uwzględnić jego tworzenie w strategii rozwoju. Aby mieć pod kontrolą finanse swojej organizacji, potrzebujesz rozwiązania, które zapewni stały wgląd we wszystkie niezbędne dane. Tutaj świetnym rozwiązaniem będzie system ERP zapewniający wszelkie funkcje potrzebne zarówno do księgowania kapitału rezerwowego, jak i rozliczania wydatków związanych z jego wykorzystaniem.
Przetestuj, jak w Twojej firmie może sprawdzić się enova365 w wersji demonstracyjnej. Natomiast w razie jakichkolwiek pytań skontaktuj się z naszymi specjalistami, którzy udzielą wszelkich odpowiedzi.
Bibliografia:
- Kodeks Spółek Handlowych https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20000941037/U/D20001037Lj.pdf
- Ustawa o rachunkowości https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19941210591/U/D19940591Lj.pdf
- https://www.gofin.pl/bilans/17,8,233,1419,prezentacja-kapitalow-funduszy-wlasnych-w-bilansie-wg.html
